کتب سیر مطالعاتی(بزرگسال)

با توجه به ارتباط و نسبتی که میان اخلاق و عرفان وجود دارد، در اینجا به عرفان اسلامی پرداخته می‏ شود. استاد مطهری ضمن اشاره به تاریخچه عرفا، تحلیلی از جنبه عرفانی حافظ با استناد به تاریخ و اشعار او ارائه می‏ دهند آنگاه به اصول فکری عرفان که مهمترین آنها توحید و وحدت وجود است می‏ پردازند که می‏ تواند زمینه ‏ای برای مبحث خداشناسی باشد.

اگرچه اول دین خداشناسی است، اما در طرح مطالعاتی با تکیه بر شناخت اجمالی مخاطب از خداوند، سیر طرح را از جایی شروع کردیم که کمتر مورد اختلاف باشد (انسان) و از طرف دیگر پاسخ به سوالات مطرح در جامعه را دربر داشته باشد (بحث آزادی)؛ بنابر این می ‏توان گفت سیر بینش مطهر سیر از ثمرات به ریشه است. اکنون پس از طرح مباحث تفصیلی انسان شناسی و طی مقدماتی که برای مباحث اصول عقائد مورد نیاز بود به این سوال می ‏رسیم که راه سعادت انسان چیست؟ برای پاسخ به این سوال انواع جهان بینی ها ارائه شده است که شهید مطهری به ارزیابی آنها می ‏پردازد، بهترین آنها که تمام معاییر خوبی جهان‏بینی را واجد است، جهان‏بینی توحیدی است. در ادامه ادله مختلف وجود خداوند ذکر شده و در آخر فرضیه تکامل انواع که بدواً در تعارض با توحید به نظر می‏ رسد مورد بررسی قرار گرفته است.

حال که عدل خداوند (که عدم منع فیض او می‌باشد) و اختیار انسان در عرصه فرد و اجتماع روشن شد، نیاز انسان به راهنما و اجابت این نیاز از طرف خدای عادل و فیض‌بخش در کتاب‌ «پیامبرشناسی» مطرح می‏ گردد. استاد شهید در این رابطه ابتدا به راه‏ های اثبات نبوت می‏ پردازند و طریقه حکما را که مبتنی بر اصل احتیاج است می‏ پسندند و بر روش قرآن تطبیق می ‏دهند، آنگاه از چیستی وحی سخن می ‏گویند و بعد از آن ویژگی های پیامبران و اهداف آنها را مدنظر قرار داده به تفصیل به مسئله معجزه و اعجاز قرآن می‏ پردازند.

در ادامه بحث راهنماشناسی، در این کتاب حول محور امامت و شئونی که بعد از پیامبر خاتم امام باید بر عهده بگیرد سخن گفته می‏شود. پیشتر گفته شد که امامان معلمان پیامبران تبلیغی در امت پیامبر خاتم هستند. حال در این کتاب ابتدا انواع ولاءها و شئون امامت مطرح می‏گردد و پس از تبیین دقیق ماهیت امامت به ادله قرآنی و روایی آن پرداخته می‏شود. از شئون امامت که بعضاً مورد ایراد مخالفین واقع می‏شود مسئله شفاعت است که در این کتاب درج گردیده و در پایان موضوع مهم وحدت میان فرق اسلامی که شهید مطهری از داعیان راستین آن بودند عنوان گردیده است.