نهجی بر نهج البلاغه
در این کتاب مباحث پیش خوانده از نظرگاه اثر اعجازگونه انسان کامل، امیرالمومنین ع در کتاب گرانسنگ نهج البلاغه از قلم عالم ربانی استاد شهید مطهری جمع بندی شده، ارتباط مباحث انسان شناسی که بدنه معارف اسلامی است با ریشه آن که مسئله توحید است برقرار می گردد. طرح مسائلی چون سلوک و عبادت، حکومت و عدالت، موعظه و حکمت، دنیا و دنیاپرستی توسط استاد شهید مطهری در این کتاب، ارتباط مسائل با کتب قبلی طرح را برقرار می کند، همچنان که موضوعاتی چون الهیات و ماوراءالطبیعه و اهل بیت و خلافت می تواند مدخلی بر کتب اصول عقائدی سطح چهارم باشد.
معرفت شناسی
همچنانکه جهان بینی ها ریشه اختلاف ایدئولوژیها و باید و نبایدهای یک مکتب است، اختلاف جهان بینی ها، خود ناشی از اختلاف در معرفت شناسی مکاتب است. مکتبی که عقل و قلب را به عنوان منابع شناخت معتبر نداند و بخواهد صرفاً به حس و تجربه اکتفا کند در جهان بینی علمی هم محدود خواهد شد و به جهان بینی فلسفی و دینی راهی نخواهد داشت. بنابر همین نکته کتاب معرفت شناسی در صدر کتابهای اصول عقائد جای می گیرد.
در این کتاب به منابع و ابزارهای شناخت و اعتبار هرکدام پرداخته شده، شک گرایی، تجربه گرایی صرف و عقل گرایی افراطی ابطال شده است تا مسیر صحیح برای ورد به اصول عقائد باز ترسیم گردد.
علم اخلاق
در سطح چهار که جای بحث از ریشه ها و مبانی طرح مطالعاتی است به ریشه اخلاق (فلسفه اخلاق) پرداخته، ملاک فعل اخلاقی ارائه شده است. در این کتاب هم روش استاد به این گونه است که ابتدا نظریات مختلف را به تفصیل طرح و نقد می کنند، آنگاه نظریه پرستش را می پذیرند که هرکس کار اخلاقی می کند کارش در واقع نوعی خداپرستی و عبادت است ولو به طور ناآگاهانه. در واقع قلب انسان به حسب فطرت خدا را می شناسد و مطابق رضای او عمل می کند و در این صورت احیای شرافت می‌کند، پس از نظر استاد شهید مطهری فعل اخلاقی در واقع عبادت است و ملاک آن شرافت و کرامت نفس می باشد.
عرفان اسلامی
با توجه به ارتباط و نسبتی که میان اخلاق و عرفان وجود دارد، در اینجا به عرفان اسلامی پرداخته می شود. استاد مطهری ضمن اشاره به تاریخچه عرفا، تحلیلی از جنبه عرفانی حافظ با استناد به تاریخ و اشعار او ارائه می دهند آنگاه به اصول فکری عرفان که مهمترین آنها توحید و وحدت وجود است می پردازند که می تواند زمینه ای برای مبحث خداشناسی باشد.